Zoals bij zovelen was de coronacrisis, begin jaren twintig, een belangrijke periode in de loopbaan van fotograaf Chris Keulen. Net toen door een stipendium van het Mondriaan Fonds een nieuw perspectief gloorde, ging de wereld op slot.

Wat nu? Nadat zijn verbazing over de wereld wat was getemperd, besloot hij de gedwongen rustperiode te gebruiken om zijn analoge archief te digitaliseren. Niet historisch, thematisch of journalistiek, maar op intuïtie. Zoals hij eigenlijk al na de met de Zilveren Camera onderscheiden reportage Vulnerable Love (2017), over een echtpaar waarvan de vrouw lijdt aan dementie, was gaan werken: zonder vooropgesteld schema of plan, zonder de contouren van de hoofdlijn. Ruimte voor het experiment, zoekend naar (fotografische) vrijheid.

Bij de archivering draaide het om de vraag welke beelden na twintig, dertig jaar nog overeind zouden blijven? Keulen: ‘ Wat je erin stopt bepaalt de uitkomst van de waarneming. Kennis kan ook een belemmering zijn. Op enig moment vraag je je af: zie ik wat ik al weet?’ Het inzicht dat eruit voortvloeide, was dat de verbeelding belangrijker is dan de afbeelding. ‘Een foto is een afbeelding van iets, maar ook een voorstelling daarvan.’

Chris Keulen (Heerlen, 1959) maakte naam met thematische fotoboeken als Hete glassplinters – Le tour d‘Afrique (2008) en Chez nous (2013). Behalve de Zilveren Camera met Vulnerable Love won hij twee World Press Photos en elf Zilveren Camera Awards. Het zojuist verschenen fotoboek Silent Song markeert zijn veranderde werkwijze. De thematische benadering is passé, de anekdotiek naar de achtergrond gedrongen. Zijn fotografie is meerduidiger geworden, universeler, objectiever. Losgezongen van het hier en nu, maar niet van de wereld. 

Nog steeds trekt hij er veel op uit, meestal in Europa, soms in Afrika. Met een andere blik.’Ik leg vast wat ik visueel interessant vind. De interpretatie laat ik voor later. Ik zit in het moment en reageer intuïtief. Wanneer je dat toepast ga je anders kijken. Je verzamelt, en pas later komt het verstand erbij, de interpretatie. Pas dan komt de vraag boven wat ik eigenlijk fotografeerde. Er zijn foto’s in Silent Song die ik niet kan uitleggen maar die wel in het boek hoorden. Verwondering en poëzie zijn belangrijk.’

De werkwijze maakt Silent Song (meer)stemmiger dan de voorgangers. Geen locaties en data bij de beelden, tijd en ruimte blijven onbenoemd. Keulen maakte de foto’s in willekeurige plaatsen in Europa – waar hij wereldnieuws en actuele thema’s aan zich voorbij liet gaan. Het zijn beelden uit een versplinterde wereld, van een continent dat een metamorfose ondergaat. ‘Terwijl de duisternis voort marcheerde, stuitte ik op verborgen momenten van menselijkheid en poëzie’. 

Het zijn foto’s ‘die je overal kunt maken’. Correctie: bíjna overal. Met een brede glimlach: ‘Ze komen van plaatsen waar een kop koffie nog een normale prijs heeft.’

Chris Keulen, Silent Song. De gelijknamige tentoonstelling is t/m 25.05 te zien in Bureau Europa in Maastricht. chriskeulen.com